Uzay vatan enflasyona kurban gitti
Bundan 5 yıl önce, başkanlık sistemi yetkileriyle donatılmış ilk cumhurbaşkanını seçmek üzere 24 Haziran 2018’de sandık başına gittik. Tayyip Erdoğan, kendi sistemini 1 yıl kadar önce halka oylatmış, tüm sorunların temeli olarak gördüğü parlamenter sistemi rafa kaldırmıştı. Artık Türkiye, bu zamana dek hayal ettiği her şeyi yapabilecek kudrete sahipti. Vesayet odakları tasfiye edilmişti, Türkiye’nin önünde kimse duramazdı, halka pazarlanan buydu.
∗∗∗
Halkın tüm aşağılık komplekslerine popülist cevaplar üretmek için koşullar oldukça elverişliydi. İşte bu kapsamda başkanlık sisteminin henüz ilk aylarında 13 Aralık 2018’de Türkiye Uzay Ajansı kuruldu.
Vatanlardan vatan beğendiğimiz günlerdi. “Mavi Vatan” o dönemin en popüler sözcüğüydü, ‘Vatan’ın mavisi olurdu da Uzay’ı olmaz mıydı? Olurdu ve oldu. Dönemin Ulaştırma Bakanı Adil Karaismailoğlu “Türksat 6A’yı da 2022 yılında uzaya gönderiyoruz. Böylece uzay vatan’da daha çok söz sahibi olacağız” diyecekti. Uzay böylece bir milli davaya dönüştü.
Fakat sayılarla arası biraz daha iyi olanlar, “Bu ne perhiz bu ne lahana turşusu” demeye başlamıştı. Zira, uzay programları olan ülkelerde programın finansmanı onlarca hatta yüzlerce milyar dolarlarla ölçülüyor, böyle bir programa devam etmek için büyük kaynaklar gerekiyordu. Buna karşılık Türkiye Uzay Ajansı’na bütçeden ayrılan para bırakın milyar dolarları, birkaç milyon dolar ancak ediyordu. Fakat, parlamenter sistem adındaki zincirlerinden kurtulmuş yeni Türkiye’yi artık kimse dizginleyemezdi. İlk hedef Ay’dı. 9 Şubat 2021’de Cumhurbaşkanı Erdoğan 1969’da Neil Armstrong’un Ay’a ayak basmasından bu yana hepimize dert olan hedefini açıkladı. Ay’a gidiyorduk. Hem de 2023’te, Cumhuriyet’in 100’üncü yılında… 2023 sonuna dek uluslararası işbirliğiyle yerli bir roket ile Ay’a sert iniş yapacak, 2028’de tümüyle kendi imkanlarımızla Ay’a gidecektik. İnanmayan bu vatanın, bu milletin büyümesini çekemeyen şer odaklarıydı. Mavi vatanı kimseye bırakmadığımız gibi ‘Uzay Vatan’ı da şer güçlere bırakamazdık.
Bu kapsamda 2021 yılında bütçeden Türkiye Uzay Ajansı’na (TUA) 38 milyon TL ödenek ayrıldı. 2021 yılının ortalama dolar kuruyla bu tutar 4,3 milyon dolar ediyordu. Karşılaştırma için, Brezilyalı Futbolcu Neymar’ın PSG’den aldığı o yılki maaşı 45 milyon avroydu. 2022 yılı bütçesi konuşulurken dönemin Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank iddiasını tekrarladı. Aslında büyük bir hedef de yoktu ortada. Ay’a insansız bir roket gönderilecek, bu roketin geri gelmesi bile istenmeyecek, sadece Ay’dan görüntü alması sağlanacaktı. Bu da 2023’te olacaktı. 2022 Bütçesi’nde TUA’na ayrılan ödenek 61,3 milyon TL’ye çıktı. 2022’nin ortalama kuruyla bu tutar 3,7 milyon dolara denk geliyordu. Personel maaşı, SGK’sı, mal ve hizmet alımı dahil toplam 3,7 milyon dolar…
∗∗∗
TUA’nın bu ödeneğiyle “Ay misyonu” gerçekleştirmesi konunun uzmanlarınca alaya alındı. 2023’e gelindiğinde TUA’ya bu sefer hatrı sayılır bir yatırım bütçesi de verildi. Bu yatırım bütçesiyle birlikte TUA’nın yıllık ödeneği 1 milyar 618 milyon TL’ye çıkarıldı. Artık 97 milyon dolarlık yıllık ödeneğiyle bir Uzay Ajansı kurulmuştu. Bu para sayesinde uluslararası işbirliğiyle Ay’a roket fırlatılacaktı.
2023’ün sonuna gelindi fakat Ay’a gönderilecek roket belli ki başka bahara kaldı. Derken 2024 Bütçesi için hazırlıklara başlandı. Seçim bitmiş, enflasyon patlamış. Bütçe rekor seviyede açık veriyor, vergiler artırılıyordu. 15 Eylül 2023’te yani geçen ay Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan yapılan açıklamayla anladık ki, 2024 ve 2026 arasında yatırım programına yeni proje alınmayacak. Peki ya uzay vatan ne olacaktı? Geçen yıl 1 milyar 618 milyon TL ödenek ayrılan TUA’ya, 2024’te 1 milyar 703 milyon TL ayrıldı. Yıllık enflasyonun yüzde 70’in üzerinde gerçekleşeceği tahmin edilen bir yılın sonunda, TUA ödeneğindeki artış sadece yüzde 5’ti. Üstelik 3 yıl boyunca, yeni yatırımlar da programa dahil edilemeyecekti. Milli Uzay Projesi enflasyonla mücadeleye kurban gitti.
∗∗∗
TUA’yı kapatsanız olmaz, ödeneğini artırsanız para yok, verdiğiniz paranın da herhangi bir projeye hayrı yok. Ay’a roket fırlatsanız bunun faydasını da bilen yok. Bu zamana dek TUA’ya ayrılan ödenekle ne yapıldı, soran da yok. Tüm bu sorular orta yerde dururken, TUA 2024 yılında 1 milyar 703 milyon TL harcayacak. 2024 ortalama dolar kuru tahminine göre 46 milyon dolar. İşte ‘Uzay Vatan’a ayrılan ödenek, hemen hemen Neymar’ın maaşı kadar…