Devlet yurdunda asansör faciası

Mustafa BİLDİRCİN

Aydın'ın Efeler ilçesinde bulunan KYK Güzelhisar Kız Öğrenci Yurdu’nda arıza yapan asansörden çıkmaya çalışan bir öğrenci sıkışarak yaşamını yitirdi. Kahreden olaydan sonra çok sayıda öğrenci, yönetimi protesto ederken Gençlik ve Spor Bakanlığı, yurt müdürünün açığa alındığını duyurdu.

Yurtta önceki gece saat 00.05’te, içerisinde 16 öğrencinin bulunduğu asansör arıza yaptı. Toplam 15 kişilik olduğu belirtilen asansörün, “Aşırı yük” nedeniyle kaymaya başladığı sırada panik yapan ve asansörden çıkmaya çalışan 22 yaşındaki Zeren Ertaş, kabin ile duvar arasında sıkışarak hayatını kaybetti.

VALİ BAHANE ÜRETTİ

Aydın Valisi Yakup Canbolat, sorumluluğu adeta öğrencilere attı. Canbolat, 15 kişilik asansöre 16 kişinin bindiğini, asansörün birinci kattayken henüz kapı kapanmadan kaymaya başladığını söyleyerek facianın, “Kapasite üstü yükten” kaynaklandığını öne sürdü.

SIK SIK ARIZA VERDİ

Ertaş’ın ölümünün ardından BirGün’e konuşan öğrenciler, asansörün sık sık arızalandığını belirtirken yurt görevlilerinin zaman zaman, “Asansöre binmeyin” diyerek öğrencileri uyardığını anlattı. Yurtta birçok defa asansör kazası yaşandığını ifade eden öğrenciler, asansörün servis görevlileri tarafından kontrol edildiğini ancak sorunların yaşanmaya devam ettiğini söyledi.

Yurtta kalan bir öğrencinin faciadan üç gün önce CİMER aracılığıyla yaptığı şikayet başvurusu da dikkati çekti. Şikayette, “Asansörler durmadan bozuluyor. Kızlar hep asansörde kalıyor” ifadeleri kullanıldı. Yurtla ilgili yorum yazan çok sayıda öğrenci asansörlerin sürekli arıza yapmasından şikâyet etti. 

Öte yandan Yine Adnan Menderes Üniversitesi’nde okuyan, Berin Menderes KYK Kız Öğrenci Yurdu’nda kalan bir öğrenci yurttaki asansör sorununu üç gün önce CİMER’e şikâyet etti.

Gençlik ve Spor Bakanlığı’nca açığa alınan yurt müdüresinin ise yurtta ve asansörde yaşanan sorunların çözümü için defalarca bakanlığa yazı yazdığı ileri sürüldü.

ÖĞRENCİLER ENGELLENDİ

Öğrenciler, KYK Yurdu’nun karşısında oturma eylemi gerçekleştirdi. Yürüyüş, “Aranızda öğrenci olmayan provokatörler var. Olaylar başka yere gidebilir” gerekçesiyle engellendi. Atatürk Parkı’nda toplanan öğrenciler, “Ölmeye değil, okumaya geldik’ ve ‘Elim kaza değil, cinayet’ pankartları taşıdı.  Daha sonra yurdun önüne karanfil bırakmak isteyen öğrencilere polis müdahale etti. Bazı öğrenciler gözaltına alındı. Arkadaşlarının, KYK Yurdu asansöründe yaşamını yitirmesine tepki gösteren ancak yürüyüş talepleri engellenen öğrenciler, BirGün’e şunları söyledi: “Askeri, polisi, kampüsün yokuşuna kadar yığabiliyorlar ama Vali bizim yürümemize izin vermiyor. Siyasetçiler de siyaset peşinde. Polis de bize karşı barikat kurup, bize terörist gibi davranıyor. Unutturmaya çalışıyorlar, Yürüyüş yapmamıza bile tahammül edemiyorlar.”

∗∗∗

DEVLET BAKAMADI

KYK yurdunda hayatını kaybeden Zeren'in babası da konuştu. Aydın Valisi Canbolat’la görüşen baba Akın Ertaş, “Ben devlete inancımı kaybettim. Çocuğumu devlete emanet ettim ama 20-25 gün bakamadı” dedi. İhmallerin ortaya çıkarılmasını isteyen Akın Ertaş hastane önünde yaptığı açıklamada da “Devlet benim çocuğuma bakamadı. İhmal sonucu olduğu için çok yaralıyız. Benim çocuğum yandı, biz yandık, başka çocuklar yanmasın” ifadelerini kullandı.

2020 yılına kadar Makina Mühendisleri Odası’nın denetim yetkisinde olan asansörün sorumluluğunun, Efeler Belediyesi ile oda arasında imzalanan protokolün belediye yönetimince tek taraflı iptal edilmesi sonucu Adana merkezli Akreditest isimli taşeron bir firmaya verildiği ortaya çıktı. Protokolün iptal edilmesi nedeniyle MMO tarafından belediyeye dava açıldığı ve yargı sürecinin halen devam ettiği bildirildi. Asansörün ise Aydın Karacasu Belediyesi’nin eski CHP’li başkanının kurucularından olduğu Irmak Asansör isimli şirket tarafından yapıldığı öğrenildi.

Asansörün denetim yetkisini elinde bulunduran Akreditest firmasının yetkilileri ise yurtta bulunan asansörlerin eylül ayında denetlendiğini ve denetimlerin ardından sorunları bakım onarım şirketine raporladıklarını savundu.

∗∗∗

SORUMLULUKLAR HATIRLATILDI

Siyasetçiler ve sendikalar, yaşananlara büyük tepki gösterdi. SOL Parti’den yapılan açıklamada “Gençlerin İnsanca yaşam hakkı için ayağa Kalkalım Bu memleketin geleceği üniversiteliler, gençlerimiz yoksulluğa ve kötü yaşam koşullarına teslim edildi. KYK yurtlarındaki insanlık dışı koşullar, mahkûm edildiğimiz yoksulluk kaderimiz değil, reddediyoruz. İnsanca yaşam hakkımız için, geleceğimiz için herkesi ses çıkartmaya, ayağa kalkmaya çağırıyoruz” denildi.

Eğitim Sen’den yapılan açıklamada, Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın kamuoyunu bilgilendirme sorumluluğu olduğu belirtilerek, şu sorular soruldu:

• Öğrencilerin sözlü ya da yazılı şikayetleri neden dikkate alınmamıştır?

• Asansör denetim raporunda herhangi bir eksiklik belirtilmiş midir?

• Yurtlar bünyesindeki asansörlerin denetimi hangi sıklıkla yapılmaktadır?

CHP Aydın Milletvekili Evrim Karakoz ise Bakan Osman Aşkın Bak’a, yurdu inşa eden firmayla ilgili sorular içeren soru önergesi verdi. Karakoz’un önergesindeki bazı sorular şöyle sıralandı:

• Söz konusu yurdun, yapı müteahhidi de olan mal sahibinden kiralandığı ve KYK mülkiyetinde olmadığı yönündeki iddialar doğru mudur? Doğruysa kiralama hangi usul ve esaslara göre yapılmıştır? Kiralama bedeli ve süresi nedir?

• Bu firmanın halihazırda Bilecik ilinde inşaatı devam eden yurt binaları olduğu yönündeki iddialar ve inşaat bittiğinde bu binaların da Bakanlık tarafından yurt olarak kiralanacağı doğru mudur?

• Yurtta kazaya sebep olan asansörün mevzuattan kaynaklı yıllık bakım ve kontrolleri hangi kurum, kuruluş ve firmalar tarafından ne zaman yapılmıştır?

∗∗∗

SAYIŞTAY DAHA ÖNCE UYARMIŞTI

İhmaller zincirini ortaya koyan tek veri, öğrenci şikayetleri olmadı. Sayıştay’ın KYK yurtlarında yaptığı fiziki incelemelerin ardından hazırladığı denetim raporlarında da yurtlardaki sorunlara dikkat çekildi. Sayıştay’ın Gençlik ve Spor Bakanlığı’na yönelik 2018, 2019 ve 2020 yılına ait denetim raporlarında yurt binalarına ilişkin şu tespitlerde bulunuldu:

• Konut ve işyeri binası olarak tasarlanmış binaların yurt olarak kullanılması can ve mal güvenliği açısından tehlikeli.

• Konut tipi binalarda, yangına yönelik yağmurlama sistemi, otomatik yangın algılama sistemi, durum aydınlatma sistemi, yangına dayanıklı kapı imalatı ve mutfak davlumbazlarında söndürme sisteminin bir kısmı ya da tamamı bulunmamaktadır.

• Asansörler konut tipi olarak imal edildiğinden, planlanandan daha yoğun kullanılmaları sürekli arıza vermelerine neden olmaktadır. Bu arızalar kullanımdan kaynaklandığı için bakım ve onarım giderleri Bakanlık tarafından karşılanmaktadır.

• Alt yapı tesisatları yoğun kullanıma uygun değildir. Su deposu, sıhhi tesisat, jeneratör sistemi ve ısıtma sistemleri, kapasitelerinin üzerinde çalıştığından yetersiz kalmakta veya arıza yapmaktadır. Mal sahipleri taahhüt ettikleri halde kapasite ve güç iyileştirmelerini yapmamaktadır.

• Bina girişleri ile koridor genişlikleri istenen asgari şartları taşımamaktadır.

∗∗∗

İMALATTA SORUN VAR

Detaylı bir inceleme ve soruşturma yapılmadan net bir şey söylemenin zor olduğunu ifade eden MMO Başkanı Yunus Yener ise şunları kaydetti: “Aydın Valiliği, ilk açıklamada asansörün aşağıya doğru kaydığını söylüyor. Asansör aşağıya doğru kayması çok rastlanır bir durum değil. İmalat sürecinden başlayarak bir inceleme gerekiyor. Kasnak, halat ya da ray sisteminde bir problem var mıdır ona bakmak lazım. İnşaat sürecinden sonra teslim alma işleminde bunların tamamı testlere tabi tutulur. Bu testlerden geçtikten sonra firmadan teslim alınır. ‘15 kişilik asansöre 16 kişi bindi’ değerlendirmelerinin çok bir önemi yok. Çünkü asansörler belli bir aralık düşünülerek tasarlanır ve teste tabi tutulur ve öyle izin verilir. O yüzden, ‘16 kişi bindi” açıklaması gerçekçi değil. Burada belki üzerinde durmamız gereken bir başka noktada elektronik aksamla ilgili. Özellikle fotosel, otomatik kapı ya da fazlı ağırlık olunca otomatik kilitleme gibi güvenlikle ilgili birçok konu elektronik aksamla ilgili. Burada bir sorun var mı bakılması gerekiyor. MMO olarak bakım ve denetim yaptığımız bazı noktalarda personelimiz bu güvenlik önlemlerinin devre dışına alındığına tanık oldu. Burada böyle bir şey var mı yok mu onu da inceleme sonrasında göreceğiz.”

10 AY KIRMIZI ETİKETLE ÇALIŞTIRILMIŞ

Asansörün temmuz ayına kadar 10 ay boyunca kullanıma uygun olmadığı anlamına gelen kırmızı etiketle çalıştırıldığı ortaya çıktı. Bakım firması temmuz ayında etiketi  ‘uygundur’ anlamına gelen mavi renge dönüştürmüş. Diğer bir iddia ise güvenlik sağlayan bazı elektronik sistemlerinin devre dışı bırakılması oldu. Savcılıktan alınan özel izinle olayın yaşandığı asansörde incelemelerde bulunan Makina Mühendisleri Odası Aydın İl Temsilciliği Başkanı Tunç Erlaçin BirGün’e konuştu. Erlaçin asansörün tam 10 ay kırmızı etiketle çalıştığını söyledi. Erlaçin ayrıca asansörün MMO’nun denetim yetkisinin elinden alındıktan hemen sonra tescillendiğini aktardı.