Teknoloji ve savaş

Her yerde haliyle savaş konuşuluyor. Ben de bu hafta savaş ile ilgili yazacağım. Tabii ki kendi ilgi alanımdan bakarak. Yoksa televizyonlarda gördüğünüz, silahları tanımayan “Savaş Uzmanları” gibi ahkâm kesmek değil niyetim. Başlıktan anlayacağınız üzere teknoloji her zaman savaşların önemli bir parçası ve sonuçlarına direkt etkisi olmuş. İlk çağlardan başlamaya gerek yok. Ben son savaşlar üzerinden düşüncelerimi sizlerle paylaşmak istiyorum.
Silah teknolojisi ve ekonomisi bu alanda üretim yapanlar açısından çok değerli. Belli sürelerle dünyanın herhangi bir yerinde savaş çıkar ya da çıkartılır. Bunun temel sebebi genellikle ekonomidir. Silah üreten ülkeler, bir taraftan yapmayın, etmeyin derken arka planda savaşın iki tarafına geliştirdikleri silahları satmaya başlar. Önce kriz çıkartılır, sonra eline silah tutuşturulur. Bu düzen hiç değişmez.

***

İşin bir de etkileme kısmı var. İlk kez Amerika’nın Körfez Savaşı’nda Irak’a saldırmasını CNN International televizyonunda canlı izlemiştik. Peter Arnett’in o zamana göre çok ileri bir teknoloji ile tek başına canlı yayına geçip bize füzelerin ve hava kuvvetlerinin Bağdat’ı nasıl vurduğunu aktarmasını şok içinde izlemiştik. Burada Amerika, hem ne kadar kuvvetliyim, bakın bana demişti hem de benzer ülkelere ayağınızı denk alın gelir sizin de tepenize çökerim mesajını vermişti. Malum gözlerinizle gördüğünüz zaman daha çok etkileniyor, daha çok inanıyorsunuz. Teknoloji, silah kullanımı dışında bir savaşta en etkili böyle kullanılmıştı. En azından benim şahit olduğum diyeyim.

***

Gelelim günümüze, klasik bir cümle olacak ama “Teknoloji çok gelişti”. En son geçen hafta ajanslara bir haber düştü. Google Ukrayna’da hava saldırılarını önceden uyaracak bir sistemi devreye soktuğunu açıkladı. Yani artık akıllı cep telefonu olan herkes siren sesi duymadan telefonlarına gelecek bir uyarıyla saldırıdan haberdar olabilecek. Teknolojik olarak bunu tam olarak nasıl yapıyorlar bilmiyorum. Haftalık canlı yayınımız olan TechTalk programında Cemal Taşhan, Ukrayna hava sahasının hemen çevresinde uçan askeri istihbarat uçaklarından ve onları sürekli havada tutan tanker uçaklardan bahsetmiş hatta hava trafik programı üzerinden de anlık pozisyonlarını göstermişti. Belki bu istihbarat uçaklarından alınan sinyaller ile cep telefonlarına böyle mesajlar gönderiliyor olabilir. Tabii askeri bir bilginin özel bir şirkete bilgi paylaşmış olması biraz garip bir durum. Google bununla ilgili bir bilgi paylaşırsa tabii ki köşemde onların açıklamalarına yer veririm. Arka planda nasıl oluyorsa olsun, önemli olan bu teknolojik hizmetin ne kadar faydalı olduğu. Teknoloji yok edici olarak kullanıldığı gibi kurtarıcı olarak ilk kez bu kadar geniş kitleler için devreye girdi. Bu bence dikkat çekici bir konu. Hatta savaşın başladığı ilk hafta Google yine önemli bir adım atmış ve Ukrayna içindeki trafik durum verilerini kapatarak Rus askerlerinin bilgi almasını engellemişti.

***

Burada bir handikap var. Bu teknoloji devlerinin ellerinde ciddi güç var. Bu gücün sahibinin ise tek bir merkez olması sıkıntılı bir konu. Amerika bu bilgileri istediğinde paylaşıyor, devreye sokuyor, istihbarat paylaşıyor ya da tümünü gizleyebiliyor. Gücün tek bir noktada toplanması büyük bir problem. Bunun için daha çoklu bir birliğin bu tip güçleri elinde bulundurması önemli. Bu savaş gösterdi ki bundan sonraki savaşlarda da teknoloji daha çok başrolde olacak. Her şeyin kuralı olan dünyamızda, bu tip durumlar içinde kurallar olması gerekiyor. Birleşmiş Milletler ’in belki bu anlamda çalışmalara başlaması şart.

Hatırlarsanız Elon Musk kendi inisiyatifiyle Starlink internet sistemini Ukrayna’nın ücretsiz kullanımına açmış, uydu bağlantı kutularını anında Ukrayna’ya ulaştırmıştı. Böylece şehirlerin sabit şebekeleri zarar görse bile Ukraynalıların dünya ile bağlantısının kesilmemesini sağlamıştı. Belki çok geniş kitlelere ulaşamamış olabilir ama önemli bir adım atmıştı. Bombalar altında kalan masum insanların dünya ile bağlantısının kesilmemesi, teknoloji sayesinde bilgi akışının her anlamda sağlanması çok değerli.

***

Son olarak yine teknoloji sayesinde savaş alanında olan herkes potansiyel bir yayıncıya dönüştü. Yapılan insanlık suçları anında tüm dünyaya duyuruldu. Burada da sosyal medyanın ne kadar önemli bir yayın platformuna dönüştüğünü görebilirsiniz. Tabii ki bilgi kirliliği, yanlış yönlendirmeler vs. olmaya devam ediyor. Bu yenidünyanın olmazsa olmazı olmuş durumda. Burada da doğru bilgiye ulaşmayı öğrenme sorumluluğu bireylere düşmekte. Teyid.org sitesinde, doğru bilgiye ulaşmakla ilgili çok güzel bir eğitim var. Mutlaka okumanızı tavsiye ederim.

Savaşı başlatan tarafta da enteresan şeyler oluyor. Dünya Rus vatandaşlarını teknoloji ve global ürün ve hizmetlerden uzaklaştırarak yoksunlaştırıyor. Burada enteresan bir denklem var. Ruslar Ukrayna’yı savaş gücüyle kuşatırken, diğer tarafta dünya Rusya’yı teknoloji ve ekonomik olarak kuşatmış durumda. Bu savaş kesinlikle iki taraf için çok yıkıcı. Dünya devleri Rus halkını ayaklandırmak adına ellerinden gelen her şeyi yapıyor. Putin’in içeride çıkacak bir halk ayaklanması ile zayıflatılması net bir şekilde gözlemleniyor. Maksat çok belli, Putin’in uğraşacağı cephe sayısı ne kadar çok artarsa o kadar güçsüz düşecek. Belli ki sonrasında Amerika, İngiltere, İsrail ve AB şartları koyan ve avantaj sağlayan taraf olacak. Görünen resim şimdilik bu şekilde. Rusya tabi ki kolay elde edilebilecek bir lokma değil. Zamanla bu savaşın neden ve nasıl bu noktalara geldiğini elbet daha iyi anlayacağız.

Şimdilik savaş, teknoloji, diplomasi ve kaybeden bir dünya izliyoruz. Bu savaşın belki bir kazananı olacak ama insanlık olarak epey zayıf düştüğümüzü görmek adına önemli bir viraj olduğu kesin.