Gölgede, güneşte ve Suudi Arabistan’da futbol

Bir yaz daha geçerken ömürden, yaz transferinde Suudi Arabistan’ın yolunu tuttu Cristiano Ronaldo, giderken söyledikleri futbol tarihine düşen notlar... “Suudi liginin yolunu açtım, öncülük ettim ve şimdi tüm oyuncular buraya geliyor. Bir yıl içinde Suudi Arabistan’a daha fazla üst düzey oyuncu gelecek. Bir yıl içinde Suudi ligi Türkiye ligini ve Hollanda ligini geçecek.” Ama onun gibi düşünmüyor UEFA CEO'su Aleksander Ceferin, geçtiğimiz günlerde The Guardian’a verdiği söyleşisinde, “Suudi Arabistan futbolda yeni Çin’dir,” diyor ve devam ediyor: “Kariyerini neredeyse bitirmiş futbolcu alma sistemi futbolu geliştiren sistem değil, Çin’de de benzer bir hataydı…”

Karim Benzema, N’Golo Kante, Ruben Neves, Jordan Henderson, devasa sözleşmeler karşılığında kariyerlerinin sonbaharında Ronaldo’yu Suudi Arabistan’a kadar takip edenlerden, o süreçte Al-Ettifaq teknik direktörlüğüne Steven Gerrard ve SPL’nin futbol direktörlüğüne Michael Emenalo getirildi. Ülkenin Kamu Yatırım Fonu (PIF), ligi dünyanın ilk beşinden biri olmayı hedeflediğinden, Al-Ahli de dahil olmak üzere SPL’nin önde gelen dört kulübünü devraldı… 

Futbolsuz kaldığımız zamanlarda yazalım kalemimiz ve bilgimiz yettiğince Suudi Pro Ligi’ni, tanıyalım takımlarını. Kimilerine göre günümüzde devasa sözleşmeler karşılığında emekli futbolcuların sirki, futbolun yeni Çin’i, kimilerine göre futbolun geleceği, değişen zamanların yeni futbol hikâyesi…

1950’lerin sonlarına kadar Suudi Arabistan’da futbol bölgesel olarak organize edilirmiş, ülke çapındaki tek turnuva Kral Kupası’ymış. 1976 senesinde sekiz takımla ilk profesyonel futbol ligi sahne almış, sonraki sezon takım sayısı ona yükselmiş. 2022-23 sezonunda ligde yer alan takım sayısı 16, gelecek sezon ligde 18 takım mücadele edecek. 497 profesyonel futbolcudan 121 ülke dışında dünyaya gelmiş, takımların toplam değeri 544,9 milyon Euro. Yakın geçmişte yabancı oyuncu sayısını 7’den 8’e çıkardılar. Kulüpler sezon boyunca toplam sekiz yabancı oyuncu kaydederken, maç günü kadrosunda sadece yedi yabancı bulundurabiliyor. 23 Ağustos 2022’de Suudi Pro Ligi (SPL), emlak şirketi Roshn ile sponsorluk anlaşması imzaladıklarını duyurdu. Sponsorluk anlaşmasının bir parçası olarak lig önümüzdeki 5 sezonda “Roshn Suudi Ligi” (RSL) olarak bilinecek. Adına futbol denilen güzel oyun kadınlar ve çocuklarla güzel, ülkeyi yönetenler 12 Ocak 2018’de çıkardıkları kanunla kadınların ilk kez bir futbol stadyumuna girmesine izin verdi. Al-Hilal’in kadın taraftarları, 13 Ocak 2018’de Riyad’daki King Fahd Uluslararası Stadyumu’nda Suudi Pro ‘takımlarının Al-Ittihad’a karşı oynadığı futbol maçına sadece kadınlara ayrılmış tribünden izlediler takımlarını. İnsan hakları sicili ezelden kabarık ülke adına bu da olumlu…  

Lig tarihinde en fazla şampiyonluk yaşayan takım Riyad şehrinin mavi beyazı Al Hilal SFC, namı-diğer “Mavi Dalgalar”. 2009’un Eylül’ünde IFFHS onları Asya futbolunda 20. yüzyılın en iyi kulübü olarak göstermiş. Şehrin diğer takımı Al-Nassr ezeli rakipleri, aralarındaki maçlar Arabistan ‘Classico’su. En eski futbol kulübü Al-Ittihad, 1927’de kurulmuş, geçen sezon şampiyonluk kupasını kaldırırken köklü tarihlerinde dokuz şampiyonluk yaşadı. Mabetleri ‘Abdullah Sports City 62.241 kapasiteli, geçen sezon 40.453 taraftar ortalaması yakaladılar. 

Al-Ahli, ülkenin en büyük takımlarından biri ve yakın zamanda PIF tarafından devralınan dört takımdan biri. Üç kez şampiyon olan takım geçen sezon 2. ligi şampiyon olarak tamamladı. Al-Ittihad ile aynı zemini paylaşan Cidde takımı halen teknik direktör arayışında. Manchester City’nin forvet oyuncusu Riyad Mahrez'i 30 milyon sterlinlik anlaşmayla kadrosuna katarken yeni sezonda ülke futbolunun en üst liginde boy gösterecek. Eski Liverpool forveti Roberto Firmino ve eski Chelsea kalecisi Edouard Mendy, takıma yeni katılanlardan. Ezgjan Alioski ve Modou Barrow, Leeds United ve Swansea City’de forma giymişti, Bastos ise eski bir Lazio defans oyuncusu. 

Al-Fateh’in tek şampiyonluğu 2013’te, takımın başında futbolun efendi teknik direktörü Slaven Bilic, en dikkate değer oyuncuları eski Barcelona kanat oyuncusu Cristian Tello. İspanyol Fran Velez ve eski Monaco sol beki Tristan Dingome de kadrolarında yer alıyor. Adını şehrinden alan Abha arka arkaya yaşadığı terfilerden önce 2017-18 sezonunda 3. ligde oynuyordu. Tarihlerinde büyük bir kupa kazanmamışlar. Takımın toplam değeri 9,4 milyon Euro. 

2019 Kral Kupası şampiyonu Al-Taawoun, 57 yaşında olmasına rağmen 30. menajerlik görevi olan Brezilyalı Pericles Chamusca tarafından yönetiliyor. Her ülkede bir Yılmaz Vural var sanırım. Takımın göze batanı İspanyol orta saha oyuncusu Alvaro Medran, 2015-16’da Real Madrid forması giydi. Al-Fayha, 2017’de Suudi şampiyonluğunu ve 2022’de Kral Kupası'nı kazandı. Teknik direktörleri, eski Yugoslav Milli Takımının hocası Vuk Rasoviç. Mabetleri 7.000 kişilik Al Majma'ah Sports City ligin en küçük stadı. Najran şehrinin mavi beyazı Al-Okhdood Club’6 milyon Euro’luk değeriyle ligin en mütevazı takımı, mabetleri Prince Hathloul Stadı 12 bin kapasiteli. Arap futbolunu yakından takip etsem göz ucuyla onların sonuçlarına bakardım muhtemel, galip gelmişler mi temennisiyle. Malum gönlümüz hep ‘küçükten’ yanadır. 

Ronaldo’nun takımı Al-Nassr sezonu 2. sırada tamamladı, tarihlerinde dokuz şampiyonluk yaşamışlar. Geçenlerde okumuştum, kulübün resmi mağazası tanesi 100 dolardan günde 400 Ronaldo forması satıyormuş. Velhasıl endüstriyel futbolun yeni hikâyesi Suudi Pro League, parayla kafayı bozmuş günümüz futbolunda bilhassa kariyerinin sonbaharındaki topçular için bulunmaz nimet, giderayak son vole, sığınacak son liman. Geçenlerde Al Hilal’in bizim Fulham’ın golcüsü Aleksandar Mitrovic için 25,5 milyon sterlini gözden çıkardığı, kulübün teklifi kabul etmediği yazıyordu. Okurken ne yalan söyleyeyim içim acıdı. Anlatayım. Bizim Deniz Mayıs’ta 10 yaşına bastı. İlk sezonluk kombine bileti yeni sezonda lebi-derya Craven Cottage Stadı’nda, çocuklar için ayrılmış Johnny Haynes tribününde. Siyah beyaz formasıyla yerini alacak Fulham’ın iç saha maçlarında, futbol çocuklarla güzel. Haliyle kahramanı orada olmalı. Araplar fiyatı artırırlar mı zaman gösterir ama bari sen gitme diyorum 9 numaraya, bari sen gitme! Şairin dizeleri misali: “Sen gidersen, her şey gider, sesin gider, sesim düşer. Sen gidersen, şiir biter…”