Politik filozof: John Berger

Günümüzün en önemli entelektüelerinden olan John Berger, sanat eleştirmeni, şair, ressam, politik filozof, roman, öykü ve senaryo yazarı olarak son 50 yılın en etkili yazarlarından biri.

"Görüntü nötr, tarafsız, boş bir şey değildir, aksine görsellik ideolojiktir," diyen Berger için Susan Sontag şöyle diyordu: "John Berger'in kitaplarına hayranım. O sadece ilginç olanı değil, aynı zamanda önemli olanı yazıyor. Çağdaş İngiliz yazınında bence rakipsizdir. Lawrence'tan beri sezgi ve duygu dünyasına bilincin de gerekliliklerine cevap vererek bu kadar dikkat eden bir yazar çıkmamıştır. O belki Lawrence kadar iyi bir şair değil ama daha zeki, daha asil. Olağanüstü bir sanatçı ve düşünür."

Berger, 1926'da orta sınıf bir ailenin çocuğu olarak Londra'da doğdu. Oxford'daki St. Elmonds'ta yatılı okudu. 1944'te subay olmayı reddedince Kuzey İrlanda'ya sürüldü. Askerlikten sonra Chelsea Güzel Sanatlar Okulu'na gitti, resim dersi vermeye ve bazı dergilere sanat eleştirileri yazmaya başladı. Berger daha sonra yarı zamanlı desen çizimi öğretmeye ve New Statesman için sanat eleştirileri yazmaya başladı. 1958'de yayımlanan 'Zamanımızın Bir Ressamı' adlı kitabı o dönemin bazı entelektüeleri tarafından eleştirildi ve yayımlanmasından bir ay sonra toplatıldı. Baskılara rağmen, Berger "Clive'ın Ayağı" ve "Mantarcının Özgürlüğü" başlıklı İngiliz şehir hayatının yabancılaşmıştık ve melankolisini yansıtan romanlarını yayımladı. 1962'de İngiliz hayat tarzına duyduğu tiksintiyi neden göstererek, Fransız Alpleri'n-deki bir köye yerleşti. 1972'de BBC için hazırladığı 'Görme Biçimleri' adlı belgeselin metni de aynı yıl kitap olarak basıldı. Berger'in en çok okunan bu kitabı sanat eleştirisine yepyeni boyutlar kazandırdı. Yine 1972'de post-modernist yazının önemli örneği olan 'G' romanıyla Booker ödülü aldı. Berger, ödül törenindeki konuşmasında, Batı Hint Adaları'ndaki ticari faaliyetleri nedeniyle Booker McConnell'ı kınadı ve ödül olarak verilen paranın yarısını Kara Panterler'e bağışladı kalan yarısını Avrupa'daki Türk işçileri konu alan ve düzyazı, şiir ve fotoğrafı birleştiren 'Yedinci Adam'ı çıkartmak için kullandı. Berger bu kitabı için fotoğrafçı Jean Mohr ile işbirliği yaptı. Berger sanatla ilgili yazarken Marksist bir perspektiften bakan, kışkırtıcı bir eleştirmendi. John Berger'in en önemli yapıtları arasında 'Şanslı Adam' (1967) ve ' Ve Yüzlerimiz, Kalbim, Fotoğraflar Kadar Kısa' (1984) sayılabilir.

Berenica Abbot, fotoğrafın bir katalizör olduğunu ve toplumu düşünmeye harekete geçirmeye itecek güce sahip değilse işe yaramaz olduğunu söylerken John Berger fotoğrafın propaganda açısından silah olarak kullanıldığını söyler.

John Berger, 1965'te Picasso hakkında "Picasso'nun Başarısı ve Başarısızlığı" adında bir inceleme kaleme aldı. Yazıldığı dönemde çok tepki alan bu yapıt, bugün Picasso hakkındaki en iyi incelemelerden biri olarak kabul ediliyor. Picasso'nun 1937'de Fran-ko yanlısı Alman uçakları tarafından bombalanan İspanya şehri Guemica'yı resmettiği ünlü tablosundan yola çıkan Berger 2006'da bugünün Beyrut'unu "Guernica'dan Sonra" yi resmetti.

Dünyanın yaşayan en önemli aydınlarından John Berger, Güney Afrika'daki apartheid rejimine karşı olduğu gibi Filistin halkına destek verdi ve İsrail devletinin saldırgan politikalarına karşı 'entelektüel dünyayı' göreve çağırdı. Kendisi bir grup Avrupalı aydın ve sanatçıyla birlikte İsrail'e kültürel boykot çağrısında bulundu. Çağrı metni, Berger'in bir ek yazısıyla birlikte The Guardian'da yayımlandı. Çağrıyı "La Haye'deki Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin yargılamalarını tanımayan İsrail'in iğrenç politikaları karşısında hiçbir şey yapmamak utançtır!" diye savundu.

"Sanırım ben, birçok aydınla karşılaştıracak olursak, hem fiziksel olarak ve hem de hayal dünyamda yaşıyorum, pek fazla kavramlarla ve düşüncelerle değil. Çok basit yaşıyorum, insanlarla yaşıyorum. Ben her zaman insanların olduğu bir alanda bir hikâye anlatıcısı olduğum duygusu içinde oldum. En ağır, en trajik durumlarda bile insanların dirimselliği bende hayran olunacak bir duygu yaratıyor" diyen yazarın 'Anlatmanın Başka Bir Biçimi'adlı son kitabı ise Agora Kitaplığı tarafından yayımlandı. Kitapta John Berger'in metinlerine Jean Mohr'ın fotoğrafları eşlik ediyor.