Yazı Dizisi: Avrupa genelinde aşırı sağ neden/nasıl yükseliyor?
Hazırlayan: İbrahim Varlı
Avrupa’da bir hayalet dolaşıyor; neo faşizm
Karl Marx ve Friedrich Engels, 1848’de kaleme aldıkları Komünist Parti Manifestosu’nda "Avrupa'da bir hayalet dolaşıyor—Komünizm hayaleti. Eski Avrupa'nın bütün güçleri bu hayaleti defetmek üzere kutsal bir ittifak içine girdiler” diye vurgularlar.
Bilimsel sosyalizmin kurucu önderlerinin bu tespitlerinin üzerinden neredeyse iki yüzyıl -175 yıl- geçti. Bugünlerde Avrupa semalarında dolaşan hayaletin adı; neo faşizm.
Kıta Avrupası’nın tamamında aşırı sağ, ırkçı, neo faşist partiler hızla yükseliyor. Kapitalizmin krizi, savaş ve yabancı düşmanlığından beslenen aşırı sağcılar, hemen her ülkede parlamentolara girmiş durumdalar. Avrupa ve genel olarak Batı dünyasında dalgalanan faşizmin kara bayrakları "zamanın ruhu"na (zeitgeist) dair pek çok anlatıyor.
Ne yaşananlar bir tesadüf ne de ırkçı-faşist partilerin güç kazanması. Dünyanın "müreffef" Batı yakası gün geçtikçe sağa, daha sağa doğru kayıyor.
***
Avrupa'da son dönemlerde yaşanan aşırı sağcı yükselişe bir göz atılacak olursa, tehlikenin boyutu daha net bir biçimde anlaşılmış olur.
• Almanya'da aşırı sağcı, yabancı düşmanı Almanya için Alternatif (AfD) birer hafta arayla yapılan seçimlerde önce kaymakamlık ardından da belediye başkanlığı seçimini kazandı.
• İtalya’da Giorgine Meloni liderliğindeki post faşist, faşist diktatör Mussolini kalıntısı İtalya’nın Kardeşleri geçen ekim ayında iktidara geldi.
• Fransa’da göçmen karşıtı Marine Le Pen ülkenin ilk aşırı sağcı lideri olmaya doğru yol alıyor.
• İspanya’da bu ayın sonunda -23 Temmuz- yapılacak erken genel seçimde Franco artığı Vox Partisi büyük bir yükselişte. Üçüncü büyük güç konumundaki Vox'un iktidar ortağı olması bekleniyor.
• Portekiz’de aşırı sağcı Chega’nın ayak sesleri daha gür geliyor. André Ventura önderliğinde parti önemli bir güç olmaya aday. Ekim 2019'daki seçimde Chega (Yeterli) Partisi mecliste bir koltuk kazanırken, oylarında ciddi bir artış var.
• Yunanistan’da 25 Haziran’daki seçimde aşırı sağcı üç parti -Spartalılar, Niki, Elliniki Lisi- birden parlamentoya girdi. Toplam oy oranları yüzde 14'leri buldu. Bu ülkede bir ilk anlamına geliyor.
• İskandinav ülkeleri İsveç, Norveç, Danimarka ve Finlandiya’da aşırı sağcılar ya iktidar ortakları ya da muhalefetin en büyük bileşenleri.
Peki, güvenlik ve kimlik endişelerinin yükseldiği günümüzde seçmen desteğini artıran ve son zamanlarda büyük bir ivme yakalayan radikal sağ neden, nasıl yükseliyor. Aşırı sağın beslendiği dinamikler nedir?, Savaş, ekonomik kriz, güvenlik kaygısı nasıl fırsata dönüştürüldü?, Neo faşizmin ayak sesleri gelirken sol neden edilgen? Belçika'dan Fransa'ya, Almanya'dan Portekiz'e, Yunanistan'dan İspanya'ya, İngiltere'den İsveç'e uzmanlar, akademisyenler, araştırmacılar yazdı.
***
İSVEÇ
Ali Öztürk yazdı | Krizden besleniyorlar
"Sosyal demokrasinin kalesinde ırkçı İsveç Demokratları ülkenin ikinci büyük gücüne dönüşürken koalisyon hükümetine de dışardan destek veriyorlar. Merkez partilerin erimesi aşırı sağı besliyor."
***
İNGİLTERE
Dr. Emre Eren Korkmaz yazdı | Aşırı sağ, muhafazakârların içinde
"Aşırı sağın yükselişi Britanya’ya özgü, daha farklı bir kulvarda yaşanıyor. Muhafazakârların bu akımı içinde erittiğini ve sözcülüğünü yaptığını belirtebiliriz."
***
İSPANYA
Atakan Çiftçi yazdı: Çoklu krizin kazananı Vox
"İspanya ekonomik krizle tetiklenen çoklu bir krizde. İç içe geçen bu kriz sarmalı aşırı sağın yükselişine zemin hazırladı. Aşırı sağcı Vox korkutuyor."
***
YUNANİSTAN
Gazeteci Seyit Aldoğan yazdı: Neo faşistlerin dönüşü
"Üç aşırı sağcı partinin parlamentoya girmesini sağlayan belirleyici etmenler; kapitalizmin krizi, göçmen karşıtlığı, milliyetçi söylemler, Karadeniz, Balkanlar ve Doğu Akdeniz’de yaşanan gerilimler."
***
BELÇİKA
Akademisyen Dr. Mine Yıldız yazdı: Korku iklimini kullanıyorlar
"Güvenlik ve kimlik endişesi aşırı sağı büyütüyor. Son beş yılda en az 30 milyon Avrupalının aşırı sağcılara oy verdiği görülüyor. Belçika’da milliyetçiler korku iklimini kullanıyor."
***
PORTEKİZ
Doç. Dr. F. Serkan Öngel yazdı: Aşırı sağın inşası
"Geleneksel olarak solun güçlü olduğu Portekiz’de son yıllarda yükselişi geçen Ventura liderleğindeki aşırı sağcı Chega!, gücünü sermaye ve çıkar gruplarından alıyor."
***
ALMANYA
Gürsel Köksal yazdı: Aşırılığı besleyen Merkez
"Merkez partilerin sağ çıkışları aşırı sağı daha da güçlendiriyor. Irkçı AfD, yüzde 20’yi aşan anket sonuçlarıyla ikinci büyük siyasi güç konumuna geldi. Son iki hafta içinde iki seçim kazandılar."
***
FRANSA
Akademisyen Esmeray YOĞUN yazdı: Irkçılığın Fransız halleri
"Fransa ve Avrupa sokaklarını saran ırkçılığı anlamak için neoliberalizmin doymak bilmez arzusunu ve sermayenin köleleştiremedikleri ile kurduğu ilişkiyi analiz etmek gerekiyor."
***
BRİTANYA
Araştırmacı-Yazar Levent Özçağatay yazdı: Kral Charles’ın faşistleri
"Birleşik Krallık’taki aşırı sağın Kıta Avrupası gibi geniş tabanı olan politik bir partiye dönüşmesi şimdilik olanaksız. Ancak aşırı sağın politikaları Muhafazakâr Parti'nin gündemine girmeyi beceriyor ve muhalefeti de sağa çekiyor."
***
ALMANYA
Anrti faşist yazar Kai Budler yazdı: Küskünleri harekete geçiriyorlar
"AfD özellikle küskün seçmenleri, “düzen karşıtı” söylemlerle harekete geçiriyor. Doğuda kendisini Doğu Almanya'nın çıkarlarının gözetleyen bir parti olarak pazarlıyor."
